VIAC và UEL tổ chức Hội thảo Phát triển năng lượng tái tạo nhìn từ quy hoạch điện VIII - Khai thác dưới góc độ quy định pháp luật và thực tiễn

 

Chiều ngày 28 tháng 12 năm 2023, Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) phối hợp cùng Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (UEL) tổ chức thành công Hội thảo “Phát triển năng lượng tái tạo nhìn từ Quy hoạch điện VIII: Khai thác dưới góc độ quy định pháp luật và thực tiễn”. Sự kiện thu hút hơn 100 đại biểu tham dự trực tiếp tại hội trường và 200 người tham dự trực tuyến cùng nhiều đơn vị thông tấn báo chí.

 

 

Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS. TS. Lê Vũ Nam – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (UEL) nhận định năng lượng tái tạo đang được xem là giải pháp và xu hướng tất yếu của ngành năng lượng trên thế giới. Theo đánh giá, Việt Nam hiện nay có đủ nguồn năng lượng tái tạo để xây dựng ngành điện quốc gia theo kịch bản phát triển năng lượng bền vững và chính phủ cũng đang có những hướng đi mạnh mẽ thúc đẩy phát triển loại hình năng lượng này. Tuy nhiên, khung pháp luật trong lĩnh vực này vẫn còn đang trong quá trình hoàn thiện, cũng như thực tế triển khai từ giai đoạn đầu tư đến vận hành  phát sinh rất nhiều vấn đề đặc biệt là rủi ro tranh chấp giữa các bên liên quan. Chính vì vậy vấn đề về Khung pháp luật cho phát triển năng lượng tái tạo cần phải được quan tâm nghiên cứu, làm rõ từ góc độ học thuật lẫn thực tiễn giải quyết tranh chấp.

 

Tiếp nối phát biểu của PGS.TS Lê Vũ Nam, LS. Châu Việt Bắc – Phó Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) đã có một số chia sẻ từ góc độ đánh giá pháp lý và các vấn đề tranh chấp phát sinh trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Theo ông Bắc, việc phê duyệt Quy hoạch điện VIII giúp tạo hành lang pháp lý tốt hơn cho tiến trình triển khai và vận hành các dự án điện. Đối với lĩnh vực năng lượng tái tạo, có thể thấy, Quy hoạch điện VIII cũng được đánh giá là một trong những công cụ hiệu quả giúp thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này trong thời gian tới. Song, chúng ta không thể phủ nhận rằng, hiện nay, khung pháp lý cho ngành điện nói riêng và lĩnh vực năng lượng nói chung vẫn còn tồn tại không ít bất cập. Cụ thể, chúng ta chưa có khung pháp lý điều chỉnh riêng biệt cho lĩnh vực năng lượng; không chỉ vậy, với một số vấn đề phát sinh liên quan đến giá điện, quy trình mua bán điện thời gian vừa qua, việc thực thi Quy hoạch điện VIII cũng trở nên thách thức hơn đối với cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư và các cơ quan có thẩm quyền. Xét về mặt tranh chấp, thông qua thống kê của VIAC, ông nhận thấy rằng, các tranh chấp liên quan đến dự án năng lượng gần đây, xuất hiện ngày càng nhiều hơn; chủ yếu ở một số giai đoạn như: đầu tư, xây dựng, vận hành dự án. Ông Bắc nhận xét, với việc là một lĩnh vực mới, khung pháp lý chưa hoàn thiện, tỷ lệ tranh chấp trong lĩnh vực này có thể sẽ còn tiếp tục tăng trưởng trong tương lai. Với tình hình đó, việc khắc phục trở ngại pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp triển khai dự án trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Nhà nước và các cơ quan, tổ chức chuyên trách cần nhanh chóng đưa ra các định chế, điều khoản để điều chỉnh chi tiết đối với lĩnh vực năng lượng. Cùng với đó, cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư cũng cần chuẩn bị chiến lược phù hợp để thích ứng với bối cảnh cho đến khi có quy định điều chỉnh và cùng đóng góp, hiến kế cho nhà làm luật để soạn thảo, cấu trúc các điều khoản hiệu quả, tạo thuận lợi cho quá trình đầu tư, vận hành các dự án về năng lượng tái tạo nói chung và các dự án về điện nói riêng.

 

TS. LS. Lê Nết – Luật sư Thành viên LNT & Partners, Trọng tài viên

Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) tham dự sự kiện thông qua hình thức trực tuyến 

 

Mở đầu Hội thảo, TS. LS. Lê Nết – Luật sư Thành viên LNT & Partners, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) đã có phần tham luận với chủ đề “Quy hoạch điện VIII: Hướng dẫn chi tiết và triển vọng tương lai”. Theo ông Nết, hiện nay, theo quan điểm của Đảng và nhà nước ta, năng lượng tái tạo là xu hướng tất yếu, nguồn khai thác chủ lực gắn với hoạt động điện lực trong tương lai. Việt Nam với lợi thế là một trong những quốc gia phát triển nhanh chóng ở khu vực Đông Nam Á, đang đối mặt với nhiều thách thức và cơ hội trong lĩnh vực năng lượng… Như vậy, Quy hoạch điện VIII được phê duyệt vừa qua được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý để phát triển lĩnh vực; nhấn mạnh cắt giảm điện than, ưu tiên phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất điện. Thêm vào đó, việc khuyến khích tư nhân tham gia đầu tư các dự án điện cũng là giải pháp tạo nguồn vốn và huy động vốn đầu tư phát triển ngành năng lượng tái tạo tại Quy hoạch điện VIII. Ông Nết cũng đề cập, tuy Quy hoạch điện VIII đã có nhưng để thực sự đưa Quy hoạch này vào đời sống thì vẫn còn nhiều thách thức lớn. Trong đó, nhà đầu tư mong đợi những hướng dẫn chi tiết về nhiều vấn đề được đề cập tại văn bản này, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến cơ chế giá điện, cơ chế đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư,…

 

 

Liên quan đến vấn đề tài chính trong dự án năng lượng tái tạo, ông Nguyễn Phan Dũng Nhân - Trưởng phòng Pháp lý Cấp cao CTCP Tập đoàn Bamboo Capital kiêm Trưởng phòng Pháp chế CTCP BCG Energy nhận định, Quy hoạch điện VIII với một số điểm nổi bật, trong đó có các bước đẩy nhanh phát triển năng lượng sạch, sẽ là một bước đột phá, song cũng mang đến những thách thức không nhỏ của ngành điện lực. Có thể đánh giá rằng, quá trình thực hiện mục tiêu và định hướng phát triển sẽ đi kèm với áp lực vốn không nhỏ. Theo kinh nghiệm thực tiễn, ông Nhân chia sẻ dòng vốn vào các dự án năng lượng tái tạo hiện nay đang tương đối đa dạng và được hy động từ nhiều kênh như thị trường vốn nội địa, các khoản tài trợ, khoản vay có ưu đãi lãi suất, trái phiếu xanh từ nước ngoài. Mặt khác, việc thiếu hụt các văn bản hướng dẫn triển khai Quy hoạch, nhất là các quy định mang tính thực thi liên quan đến chính sách về giá dẫn đến sự e ngại rất lớn của nhà đầu tư nói chung và nhà đầu tư nước ngoài nói riêng. Rủi ro pháp lý còn quá lớn, chính sách ưu đãi chưa đủ hấp dẫn, cơ sở hạ tầng chưa tương xứng là những thách thức cần được giải quyết cấp thiết. Có thể nói, Quy hoạch điện VIII được phê duyệt là một dấu mốc pháp lý quan trọng nhưng để thực hiện hóa quy hoạch, đặc biệt đáp ứng đủ như cầu vốn, nhà đầu tư vẫn mong đợi cần có nhiều chính sách, cơ chế linh hoạt, tối ưu từ phía Chính phủ và Bộ Công Thương như giá mua điện hợp lý, cân bằng được lợi ích của cả hai phía để các nhà đầu tư tự tính toán khả năng lợi nhuận và tham gia đầu tư phát triển hệ thống điện tại Việt Nam.

 

 

Nối tiếp Hội thảo, nhằm cung cấp thông tin về các tranh chấp điển hình phát sinh trong quá trình thực hiện dự án năng lượng tái tạo, LS. Ngô Quỳnh Anh – Luật sư Điều hành Công ty Luật TNHH EPLegal đưa ra một số đánh giá liên quan đến tranh chấp trong đầu tư và vận hành dự án thuộc lĩnh vực này. Theo đó, các dự án năng lượng tái tạo, nhìn chung, đều mang đặc điểm như yêu cầu đầu tư dài hạn với lượng vốn lớn, các dự án đều mang tính kỹ thuật phức tạp, mỗi dự án đều có đặc thù riêng với nhiều công nghệ mới; song, lại chịu sự ảnh hưởng bởi nhiều luật, nhiều chính sách thay đổi liên tục, chịu sự quản lý của nhiều cơ quan ban, ngành khác nhau. LS. Ngô Quỳnh Anh đánh giá rằng, dạng tranh chấp liên quan đến các dự án năng lượng tái tạo đều rất phức tạp, không chỉ là những tranh chấp thương mại thông thường giữa nhà đầu tư với nhau mà còn có nguy cơ leo thang thành các tranh chấp đầu tư trong đó có một bên là cơ quan nhà nước, ảnh hưởng đến ưu tín của quốc gia. Từ thực tiễn nghiên cứu và hành nghề, LS. Quỳnh Anh nhận định, tranh chấp trong lĩnh vực năng lượng thường đến từ một số nguyên nhân sau: (i) Tranh chấp phát sinh từ việc thay đổi chính sách; (ii) Tranh chấp từ các thỏa thuận không cạnh tranh; (iii) Tranh chấp phát sinh từ giải phóng mặt bằng, quyền sử dụng đất; (iv) Tranh chấp liên quan đến các vấn đề về môi trường và một số tranh chấp khác liên quan đến thanh toán, vi phạm trong quá trình thực hiện hợp đồng, không đảm bảo chất lượng công việc,…Luật sư cũng thông tin thêm, hiện nay, trên thế giới, với những tranh chấp này, các phương thức giải quyết tranh chấp thay thế (ADRs) như trọng tài và hòa giải được áp dụng rất phổ biến. Điều này bắt nguồn từ nhiều ưu điểm như tính bảo mật, nhanh gọn, tối ưu về mặt thủ tục mà ADRs mang lại.

 

 

Tại Hội thảo, phần thảo luận đã được triển khai với sự chủ trì của TS. Đào Gia Phúc - Viện Trưởng viện Pháp luật Quốc tế và So sánh Trường Đại học Kinh tế - Luật, ĐHQG TP.HCM và LS. Châu Việt Bắc – Phó Tổng thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cùng sự góp mặt của các chuyên gia thuộc các Viện nghiên cứu/Trường đại học, luật sư, các giảng viên, học viên, các chuyên gia dành sự quan tâm tới lĩnh vực phát triển năng lượng tái tạo… Hội nghị đã cùng nhau trao đổi, thảo luận xoay quanh chủ điểm làm sao để phát triển năng lượng tái tạo theo đúng chủ trương đề ra tại Quy hoạch điện VIII. Có thể đánh giá rằng, Quy hoạch điện VIII mở ra “cửa sáng” cho năng lượng tái tạo, nhưng để từng bước thực hiện hóa, bám sát lộ trình đã đề ra thì công cuộc này vẫn còn nhiều thách thức ở thời điểm hiện tại.

 

>>> Tài liệu Hội thảo: vui lòng truy cập tại https://bit.ly/3RDl2UT

>>> Bản ghi Hội thảo: Vui lòng xem tại https://youtu.be/1BONf0uypDQ