Phó Tổng Thư ký VIAC trao đổi tại Hội thảo khoa học: “AI và Pháp luật: Kinh nghiệm quốc tế và một số gợi mở cho Việt Nam”

Ngày 7 tháng 10 năm 2025, Trường ĐH Kinh tế - Luật (UEL), ĐHQG TP.HCM (VNU - HCM) phối hợp cùng báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức Hội thảo khoa học: “AI và Pháp luật: Kinh nghiệm quốc tế và một số gợi mở cho Việt Nam”. Tại sự kiện, LS. Châu Việt Bắc - Phó Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) tham gia trao đổi tại Phiên Thảo luận bàn tròn. 

Theo đó, các chuyên gia trong Phiên này đã phân tích tác động của AI trong từng tình huống cụ thể, dưới sự điều phối của PGS. TS. Nguyễn Thị Hồng Nhung - Trưởng khoa Luật, UEL, VNU-HCM cùng sự tham gia các diễn giả bao gồm: Ông Nguyễn Đức Hiển - Phó Tổng biên tập thường trực Báo Pháp luật TP. HCM, PGS. TS. Phạm Trần Vũ - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Bách Khoa TP. HCM, LS. Châu Việt Bắc - Phó Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), LS. Trần Anh Đức - Giám đốc Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ luật sư Việt Nam, Luật sư thành viên, A&O Shearman và LS. Nguyễn Quốc Cường - Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu Infinity Việt Nam.

LS. Châu Việt Bắc - Phó Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) chia sẻ tại Hội thảo

Xét riêng việc áp dụng công nghệ trong việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, LS. Châu Việt Bắc cho biết, VIAC đã sớm ứng dụng công nghệ trong hoạt động tố tụng trọng tài khi thực hiện các phiên họp trực tuyến từ lâu. Vào tháng 6/2024, VIAC cũng đã chính thức triển khai nền tảng nộp đơn điện tử và quản lý vụ tranh chấp trực tuyến - VIAC.eCase. Cụ thể, VIAC.eCase được ứng dụng để các bên tranh chấp truy cập, tương tác, lưu trữ và theo dõi tiến độ vụ việc ngay trên môi trường số, đồng thời nền tảng cũng giúp VIAC rà soát, quản trị các vấn đề như tra cứu thông tin trọng tài viên, kiểm tra xung đột lợi ích, tìm kiếm tài liệu… Đây được xem là bước tiến quan trọng trong chuyển đổi số hoạt động giải quyết tranh chấp bằng trọng tài tại Việt Nam.

Đề cập đến tiềm năng của AI, ông Bắc nhận định, trí tuệ nhân tạo có thể đóng vai trò như một “cộng tác viên” cho Hội đồng Trọng tài và các bên trong quá trình chuẩn bị và nghiên cứu hồ sơ vụ tranh chấp. Ông Bắc đánh giá cao việc ứng dụng AI như một công cụ tìm kiếm tài liệu nhanh chóng và hiệu quả, giúp tiếp cận nguồn tư liệu quốc tế để phục vụ quá trình giải quyết tranh chấp tại trọng tài. Theo ông Bắc, tuy pháp luật Việt Nam hiện chưa có quy định cụ thể về việc sử dụng AI trong tố tụng trọng tài, song, các bên có quyền tự do thỏa thuận về việc sử dụng AI trong quá trình giải quyết tranh chấp, sử dụng như thế nào,... hoặc thỏa thuận về việc áp dụng luật mềm. Hội đồng Trọng tài cũng có thể ban hành chỉ thị để hướng dẫn cụ thể về việc sử dụng công nghệ trong từng vụ việc. 

Ngoài ra, ông Bắc cũng chỉ ra một điểm khác biệt trong việc ứng dụng AI trong trọng tài và tòa án. Theo ông, quá trình tố tụng tại Tòa án mang tính công khai, tạo điều kiện thuận lợi cho việc khai thác dữ liệu bằng AI, trong khi đó, hoạt động trọng tài lại đề cao nguyên tắc bảo mật nên việc tiếp cận thông tin sẽ khó hơn.

Cũng trong phiên thảo luận, sau khi trao đổi về một số nội dung liên quan khác, các diễn giả đều đồng tình với quan điểm rằng, việc phát triển AI cần được đặt trong khuôn khổ pháp lý phù hợp, bảo đảm không cản trở sự đổi mới của lĩnh vực này, đồng thời luôn duy trì nguyên tắc lấy con người làm trung tâm trong quản trị AI.