Vào sáng ngày 18 tháng 10 năm 2025, Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) và Đoàn Luật sư Tỉnh Đồng Nai đã phối hợp tổ chức Hội nghị bồi dưỡng chuyên đề: “Tranh tụng trong bối cảnh chuyển đổi số: Diễn biến mới và sự thích ứng của Luật sư”. Sự kiện đã mở ra không gian thảo luận sôi nổi, nơi các chuyên gia pháp lý, luật sư và đại diện các cơ quan tố tụng cùng nhau trao đổi về những chuyển biến đáng chú ý trong quá trình số hóa hoạt động tố tụng tại Tòa án và Trọng tài. Hội nghị không chỉ cập nhật những xu hướng chuyển đổi số trong lĩnh vực tranh tụng, mà còn nhấn mạnh các kỹ năng và chiến lược cần thiết để luật sư có thể thích ứng hiệu quả với môi trường pháp lý đang thay đổi nhanh chóng.
LS. Nguyễn Văn Cận - Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư Tỉnh Đồng Nai
Phát biểu khai mạc Hội nghị, LS. Nguyễn Văn Cận - Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư Tỉnh Đồng Nai đánh giá cao sáng kiến triển khai hoạt động bồi dưỡng, đào tạo luật sư liên quan đến kỹ năng thích ứng với bối cảnh chuyển đổi số cho các luật sư thành viên của đoàn. Luật sư Cận nhấn mạnh, đây là chủ đề có tính thời sự và thực tiễn cao, bởi lẽ, các luật sư hiện nay vẫn quen thuộc với cách thức tranh tụng truyền thống trong khi hoạt động tố tụng thì lại đang được số hóa ngày càng mạnh mẽ. Việc cập nhật quy định pháp luật cũng như diễn biến chuyển đổi số tại các cơ quan giải quyết tranh chấp sẽ giúp ích cho luật sư rất nhiều trong việc thay đổi cách làm việc, hỗ trợ khách hàng, xử lý hồ sơ vụ việc và tham gia tranh tụng hiệu quả hơn, phù hợp hơn với yêu cầu mới của nền tư pháp hiện đại.
ThS. LS. Châu Việt Bắc - Phó Giám đốc Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam - Chi nhánh tại TP. HCM kiêm Phó Tổng Thư ký VIAC
Đại diện Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), ThS. LS. Châu Việt Bắc - Phó Giám đốc Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam - Chi nhánh tại TP. HCM kiêm Phó Tổng Thư ký VIAC cũng có các chia sẻ tại Hội nghị. Ông Bắc nhấn mạnh, chuyển đổi số trong hoạt động tố tụng và giải quyết tranh chấp không còn là xu hướng mà đã được định hình rõ trong khuôn khổ pháp lý hiện hành. Gần đây, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã đặt ra định hướng chiến lược về đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực tư pháp, hướng tới xây dựng Tòa án điện tử hiện đại. Đi cùng với đó, các văn bản hướng dẫn về tổ chức phiên tòa trực tuyến cũng được ban hành nhằm khuyến khích cơ quan tiến hành tố tụng và các bên vận dụng yếu tố “số” nhiều hơn trong quá trình giải quyết các vụ án, vụ việc. Đối với lĩnh vực trọng tài, ông Bắc cho biết việc ứng dụng công nghệ trong quá trình giải quyết tranh chấp sẽ phụ thuộc vào thỏa thuận của các bên. Bên cạnh đó, VIAC cũng đang tích cực phát triển các nền tảng và đẩy mạnh số hóa nhằm phục vụ tốt hơn cho các bên tranh chấp, Hội đồng Trọng tài và VIAC trong quản trị vụ tranh chấp. Ông Bắc bày tỏ kỳ vọng rằng Hội nghị sẽ là diễn đàn trao đổi thiết thực, giúp các luật sư, chuyên gia pháp lý cùng thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm để nâng cao năng lực thích ứng trong thời đại chuyển đổi số.
Ông Nguyễn Cao Trí – Chuyên gia Công nghệ Thông tin, Thành viên Ủy ban Chuyển đổi số Tòa án nhân dân Khu vực 1, TP. Hồ Chí Minh (trái) và Thẩm phán Phan Sỹ Hùng - Thẩm phán Tòa án nhân dân Khu vực 1, TP. Hồ Chí Minh (phải)
Chia sẻ tại Hội nghị, ông Nguyễn Cao Trí – Chuyên gia Công nghệ Thông tin, Thành viên Ủy ban Chuyển đổi số Tòa án nhân dân Khu vực 1, TP. Hồ Chí Minh cho biết, công tác số hóa hoạt động tố tụng tại Tòa án đã được triển khai mạnh mẽ trong thời gian qua. Từ tháng 7/2023, Tòa án nhân dân Khu vực 1 đã hoàn tất số hóa toàn bộ dữ liệu hồ sơ vụ án ngay từ khâu thụ lý đơn khởi kiện, với đội ngũ hơn 20 nhân sự pháp lý chuyên trách. Đến nay, Tòa án đã số hóa 100% dữ liệu, hơn 152.000 bản án, quyết định và xử lý khoảng 8.000 vụ việc; con số này dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong năm 2026. Ông Trí cũng cho biết thêm, trong thời gian tới, Tòa án nhân dân Khu vực 1 dự kiến sẽ phối hợp với Cục Thi hành án dân sự TP. Hồ Chí Minh để ra mắt ứng dụng đăng nhập bằng sinh trắc học, giúp đương sự có thể nộp án phí, tra cứu, theo dõi tài liệu và văn bản tố tụng trực tuyến. Song song đó, Tòa án cũng đang phát triển phần mềm hỗ trợ tố tụng và xét xử dựa trên mô hình Evidence Display System của Singapore. Phần mềm cho phép số hóa, đánh bút lục, tìm kiếm thông minh và ẩn thông tin nhạy cảm trong hồ sơ vụ án, đồng thời ứng dụng AI nội bộ để hỗ trợ thẩm phán truy xuất dữ liệu, đối chiếu chứng cứ và gợi ý hướng xử lý nhưng không kết nối Internet nhằm bảo đảm an toàn tuyệt đối về dữ liệu. Từ góc độ người trực tiếp sử dụng, Thẩm phán Phan Sỹ Hùng - Thẩm phán Tòa án nhân dân Khu vực 1, TP. Hồ Chí Minh giới thiệu và nêu cảm nhận thực tế về hệ thống AI nội bộ và ứng dụng số hóa được Tòa án nhân dân Khu vực 1 đang phát triển. Với những sáng kiến và đổi mới trên, Tòa án nhân dân Khu vực 1 hy vọng mô hình “Tòa án điện tử” tại Việt Nam sẽ ngày càng hoàn thiện và hiệu quả.
LS. Châu Việt Bắc – Phó Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC)
Tiếp nối chương trình, LS. Châu Việt Bắc – Phó Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) đã trình bày chuyên đề “Xu hướng chuyển đổi số của trọng tài quốc tế và những thay đổi trong quy trình tố tụng trọng tài Việt Nam”. Theo Luật sư Bắc, chuyển đổi số trong ngành tư pháp đang diễn ra mạnh mẽ với bốn xu hướng nổi bật: (1) tiếp nhận và trao đổi hồ sơ, thông báo qua email hoặc nền tảng trực tuyến bảo mật; (2) điện tử hóa quản lý hồ sơ, lưu trữ và liên thông dữ liệu giữa các cơ quan; (3) ứng dụng công nghệ trong hoạt động xét xử, bao gồm xét xử trực tuyến; và (4) sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để hỗ trợ điều phối tố tụng, phân tích hồ sơ và phát hiện sai sót.
Về trọng tài, tại Việt Nam, pháp luật trọng tài hiện chưa có quy định cụ thể về việc áp dụng công nghệ trong quá trình tố tụng, song việc ứng dụng công nghệ, điện tử vẫn có thể được triển khai nếu có sự thống nhất của các bên trong tranh chấp. Ông Bắc cũng nhận định thêm, thực tiễn thấy rằng, nhu cầu sử dụng công nghệ của các bên ngày càng nhiều hơn, đặc biệt với các tranh chấp có yếu tố nước ngoài. Chính vì vậy, khung pháp lý về trọng tài cần hoàn thiện hơn, có hướng dẫn rõ hơn về cách vận dụng yếu tố điện tử. Ở góc độ cơ quan điều phối tranh chấp, trong phạm vi quy định pháp luật và quy tắc cho phép, cũng cần thúc đẩy chuyển đổi số hơn trong quy trình tố tụng. Chẳng hạn, tại VIAC, hiện nay, quá trình chuyển đổi số đang được triển khai tập trung và khá hiệu quả. Hoạt động chuyển đổi số được thể hiện qua việc chuyển dịch dần từ trao đổi theo phương cách truyền thống sang điện tử hóa. VIAC cũng chủ trương xây dựng và đã cho vận hành bước đầu nền tảng VIAC e.Case, cho phép Hội đồng Trọng tài và các bên theo dõi, tra cứu, trao đổi tài liệu trực tuyến.
LS. Trần Thị Thanh Hà – Nguyên Thẩm phán Trung cấp, Chánh Tòa Kinh tế Tòa án tỉnh Đồng Nai
Tại Hội nghị, LS. Trần Thị Thanh Hà – Nguyên Thẩm phán Trung cấp, Chánh Tòa Kinh tế Tòa án tỉnh Đồng Nai đã trình bày chuyên đề “Cung cấp chứng cứ điện tử trong tố tụng và những vấn đề phát sinh từ góc độ luật sư”, làm rõ điểm chênh giữa quy định và thực tiễn sử dụng chứng cứ điện tử trong hoạt động tranh tụng. Luật sư Hà cho biết, các loại chứng cứ điện tử thường gặp trong các giao dịch bao gồm: hợp đồng điện tử, email, tin nhắn SMS/Zalo, hóa đơn và biên lai thanh toán điện tử, chữ ký số, chứng thư số, cũng như file ghi âm, ghi hình từ các nền tảng trực tuyến. Để được Tòa án công nhận, chứng cứ điện tử cần đảm bảo bốn tiêu chí chính: tính xác thực và nguồn gốc rõ ràng; tính chính xác, không bị chỉnh sửa; tính hợp pháp theo trình tự thu thập; và tính liên quan, giá trị chứng minh đối với vụ việc. LS Hà cũng lưu ý, khi cung cấp chứng cứ là bản ghi âm, ghi hình từ các cuộc họp trực tuyến như Zoom hoặc Google Meet, luật sư cần xác định rõ vai trò và danh tính của các bên tham dự trước khi nộp cho Tòa án, nhằm bảo đảm tính hợp lệ và giá trị chứng minh của chứng cứ.
TS. LS. Châu Huy Quang - Luật sư Điều hành Công ty Luật TNHH Rajah & Tann LCT, Trọng tài viên VIAC, Hòa giải viên Trung tâm Hòa giải Việt Nam (VMC)
Ở góc độ trọng tài viên cũng như là luật sư tham gia nhiều vụ tranh chấp quốc tế, TS. LS. Châu Huy Quang - Luật sư Điều hành Công ty Luật TNHH Rajah & Tann LCT, Trọng tài viên VIAC, Hòa giải viên Trung tâm Hòa giải Việt Nam (VMC) đã có phần trao đổi về triển khai phiên họp có ứng dụng công nghệ. Theo TS. LS. Châu Huy Quang, trong thực tế quốc tế, các phiên họp trọng tài thương mại theo hình thức kết hợp trực tiếp và trực tuyến đang ngày càng phổ biến. Cùng với xu hướng này, các nhà cung cấp dịch vụ phòng xử (Hearing Service Providers – HSP) đóng vai trò ngày càng quan trọng, hỗ trợ toàn bộ quá trình giải quyết tranh chấp. Các đơn vị này đảm nhiệm nhiều công việc kỹ thuật như quản lý phiên họp, trình chiếu tài liệu trực tuyến, ghi âm, ghi hình và lưu trữ nội dung. Về vấn đề chứng cứ điện tử và tính xác thực của loại chứng cứ này, ông cho rằng, trong tố tụng trọng tài, chứng cứ không nhất thiết phải được truy xuất nguồn gốc hay xác minh tính trung thực theo quy trình nghiêm ngặt; điều cốt lõi là các bên có đồng ý hoặc không phản đối việc xuất trình tài liệu, chứng cứ của phía còn lại. Việc kiểm chứng kỹ thuật hay xác thực dữ liệu, nếu cần, sẽ do các chuyên gia đảm nhiệm. Khi ứng dụng các công nghệ hiện đại như vậy, vai trò của luật sư trong phiên họp trọng tài lại càng trở nên quan trọng hơn. Luật sư cần kiểm soát toàn bộ hồ sơ, chứng cứ và bản đệ trình, sử dụng linh hoạt các tài liệu này để phản biện và đối đáp với phía đối phương. Đồng thời, việc theo dõi và xử lý bản ghi lời trình bày (transcript) cũng là yếu tố then chốt, bởi đây là căn cứ để Hội đồng Trọng tài xem xét lập luận của các bên. Do đó, ông khuyến nghị, luật sư cần chuẩn bị kỹ lưỡng cho mọi phát biểu trong phiên họp, đồng thời chủ động rà soát, phát hiện và chỉnh sửa sai sót trong bản transcript sau khi nhận từ Hội đồng Trọng tài, nhằm đảm bảo tính chính xác, nhất quán và tính thuyết phục trong toàn bộ lập luận của mình.
Sau phần trình bày chuyên sâu của các chuyên gia, Hội nghị chuyển sang phiên thảo luận - nơi không khí cởi mở và tinh thần học hỏi lan tỏa mạnh mẽ. Những câu hỏi, góc nhìn đa chiều cùng sự tương tác sôi nổi giữa các luật sư, chuyên gia và diễn giả đã tạo nên một phiên làm việc hiệu quả. Qua đó, các luật sư không chỉ cập nhật được những thông tin thiết yếu mà còn rút ra nhiều lưu ý thực tiễn để nâng cao khả năng thích ứng với quá trình chuyển đổi số trong hoạt động tố tụng.
.png "Trường đại học ngoại thương"){kind=logo}
