Ngày 27/11, Hội Luật gia Việt Nam phối hợp với Liên minh châu Âu (EU) và Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tổ chức Hội thảo tổng kết, đánh giá chế định bào chữa viên nhân dân. Hội thảo nhằm đánh giá quá trình triển khai chế định này trong thực tiễn, phân tích những kết quả đạt được, những bất cập, hạn chế và đề xuất phương hướng hoàn thiện trong thời gian tới.
Chủ trì Hội thảo có các ông: Nguyễn Khánh Ngọc – Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam; TS.Trần Công Phàn - Phó Bí thư Đảng ủy, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Luật gia Việt Nam.
Tham dự Hội thảo còn có có đại diện TANDTC, VKSNDTC, Bộ Tư pháp; đại diện một số ban, bộ, ngành Trung ương; cơ quan Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội; các cơ quan tư pháp; các viện nghiên cứu, cơ sở đào tạo luật; đại diện của UNDP; cùng đông đảo các luật gia, luật sư, nhà khoa học, chuyên gia và những người làm thực tiễn pháp luật.
Toàn cảnh Hội thảo
Phát huy chế định bào chữa viên nhân dân trong thực hiện quyền bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp hội viên
Tại hội thảo, PGS.TS.TTV Đinh Dũng Sỹ - Trưởng nhóm chuyên gia tư vấn, thành viên Tổ Biên tập đề án đã trình bày báo cáo dẫn đề. Trong đó nhấn mạnh chế định bào chữa viên nhân dân được hình thành từ rất sớm. Sắc lệnh số 69/SL ngày 18/6/1949 của Chủ tịch Hồ Chí Minh và sau đó là Chỉ thị số 53-TTg ngày 21/02/1950 của Thủ tướng Chính phủ là những văn bản pháp lý đầu tiên của Nhà nước ghi nhận và đặt nền móng ra đời của chế định này.
Đến năm 1988 chế định bào chữa viên nhân dân được chính thức ghi nhận (luật hóa) trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 1988. Tiếp đó, các Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003, 2015 tiếp tục kế thừa và phát triển một bước các quy định về chế định này.
Dù vậy, cho đến nay, do còn thiếu cơ sở pháp lý cụ thể nên thực tiễn gần 80 năm qua chế định này chưa thực sự đi vào cuộc sống, chưa trở thành một thiết chế "thực quyền" trong tố tụng hình sự.
Theo PGS.TS.TTV Đinh Dũng Sỹ, việc tổ chức triển khai thực hiện chế định bào chữa viên nhân dân còn có nhiều hạn chế, chưa sâu rộng, liên tục và toàn diện. Theo số liệu thống kê của 23/34 Tòa án nhân dân cấp tỉnh, thành phố từ năm 2015 đến năm 2025, trong việc xét xử 715.092 người bị buộc tội, chỉ có 136.827 người bị buộc tội có người bào chữa (chiếm 19,13%). Trong đó, số lượng người bào chữa là bào chữa viên nhân dân chiếm tỉ lệ thấp nhất với 0,05%.
Bên cạnh đó, đến nay chưa hình thành được đội ngũ những người có đủ tiêu chuẩn, sự nhiệt tình sẵn sàng trở thành bào chữa viên nhân dân, các cơ quan tố tụng cũng chưa coi thiết chế này như một sự cần thiết phải có trong các hoạt động tố tụng hình sự.
Mặt khác, kể từ khi hình thành chế định bào chữa viên nhân dân đến nay chưa có tổng kết, đánh giá tổng thể và toàn diện từ cơ sở pháp lý đến thực tiễn thực hiện về chế định này để nhận diện rõ hơn bản chất, vị trí, vai trò, những ưu, nhược điểm của chế định này.
PGS.TS.TTV Đinh Dũng Sỹ - Trưởng nhóm chuyên gia tư vấn, thành viên Tổ Biên tập đề án trình bày báo cáo
Phân tích nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, PGS.TS.TTV Đinh Dũng Sỹ cho biết do chưa có nhận thức thống nhất về vai trò, tầm quan trọng của bào chữa viên nhân dân từ các cơ quan có thẩm quyền, tổ chức liên quan đến người dân trong xã hội. Thể chế, chính sách về chế định này chưa được định hình đầy đủ.
Bên cạnh đó, chế định này chưa được đầu tư đồng bộ, thực tiễn chưa có cơ quan nào được giao trách nhiệm tổ chức thực hiện, quản lý, điều phối, kiểm tra và giám sát độc lập hoạt động của bào chữa viên nhân dân, đặc biệt là vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận.
Phát biểu tại Hội thảo TS. Nguyễn Hữu Ước – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật – Học viện Tư pháp đã đề xuất một số giải pháp cụ thể như sau:
Thứ nhất: Đề xuất cụ thể ban hành một Thông tư liên tịch mới chuyên biệt về BCVND giữa MTTQ - Tòa án - Viện Kiểm sát - Công an về BCVND. Đây là giải pháp khả thi nhất về mặt kỹ thuật lập pháp hiện nay.
Thứ hai: Đề xuất MTTQ Việt Nam xây dựng "Đề án thí điểm củng cố đội ngũ BCVND" tại 5-10 tỉnh thành trọng điểm (dựa trên mô hình Bến Tre) trước khi nhân rộng.
TS. Nguyễn Hữu Ước – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật – Học viên Tư pháp phát biểu tại Hội thảo
Thứ ba: Đề xuất cơ chế MTTQ Việt Nam cùng Hội Luật gia phối hợp với Học viện Tư pháp để mở các lớp bồi dưỡng ngắn hạn và cấp "Chứng chỉ/Giấy chứng nhận bồi dưỡng nghiệp vụ BCVND". Điều này sẽ giải quyết bài toán về năng lực và sự tin tưởng của cơ quan tố tụng.
Tại hội thảo, thành viên Tổ biên tập đã trình bày 4 chuyên đề nhằm làm rõ cho Đề án tổng kết. Các chuyên gia độc lập cũng đã đưa ra các bình luận, đánh giá về đề án, trong đó đều nhất trí cho rằng đề án đã được đầu tư nghiên cứu nghiêm túc, bài bản, với cách tiếp cận đa chiều, kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu, khẳng định chất lượng khoa học. Các chuyên gia cũng đưa ra nhiều đề xuất về các vấn đề cần bổ sung nhằm hoàn thiện đề án.
Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo
Theo nhận định của nhiều đại biểu, Hội thảo tổng kết, đánh giá chế định bào chữa viên nhân dân có giá trị lý luận và thực tiễn cao trong bối cảnh cải cách tư pháp, tiếp tục xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam và đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới hiện nay. Tuy nhiên, để Báo cáo hoàn thiện hơn, trở thành cơ sở vững chắc cho việc hoạch định chính sách, cần bổ sung về dữ liệu thống kê, nghiên cứu, phân tích sâu hơn về lý luận để khẳng định tính cần thiết và hiệu quả thực chất và đưa ra các giải pháp mang tính căn cơ hoàn thiện thể chế và thiết chế BCVND phát triển đội ngũ BCVND ngày càng đông về số lượng, đảm bảo chất lượng bào chữa, đáp ứng quyền bào chữa của Nhân dân, đưa tỷ lệ người bị buộc tội được BCVND bào chữa với chất lượng bào chữa tăng lên trong thời gian tới. Do đó, cần nghiên cứu hoàn thiện cơ chế pháp lý đối với bào chữa viên nhân dân trong thời gian tới, bảo đảm phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn mới.
Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực thực hiện nhiều đột phá phát triển để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới, trong đó xác định các mục tiêu, định hướng, nhiệm vụ và giải pháp cho việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, lấy con người làm trung tâm, là chủ thể, là động lực và cũng là mục tiêu của phát triển, đề án cho rằng cần củng cố, phát huy chế định bào chữa viên nhân dân trong thực hiện quyền bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các thành viên, hội viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận, góp phần xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, pháp quyền, hiện đại.
Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên có trách nhiệm hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật tạo điều kiện thuận lợi về tổ chức và hoạt động cho bào chữa viên nhân dân tham gia bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của hội viên, thành viên.
Theo Tạp chí điện tử Pháp lý đăng ngày 27/11/2025
.png "Trường đại học ngoại thương"){kind=logo}
